Dichtregels uit de vroege achttiende eeuw
Wie kan de vinding van den Trekschuit ooit waarderen?
Men reist als zat men thuis, geen schokken, draaien, keren,
ontrust het lichaam, ’t zij men vaart bij dag of nacht.
Men vindt al slapende zich op zijn plaats gebracht.
(Gysbert Tysens, 1728)
Al in de zestiende eeuw werden beurtveren ingesteld. De schippers voeren om beurten op vaste tijden naar vaste bestemmingen tegen vastgestelde tarieven. Schepen waren echter van wind- en spierkracht afhankelijk, zodat het moeilijk te voorspellen was wanneer een vracht of reiziger op zijn eindbestemming zou aankomen.
Naarmate de economie groeide, werd ook de vraag naar sneller en betrouwbaarder vervoer tussen de steden groter en halverwege de zeventiende eeuw werd er voor miljoenen guldens geïnvesteerd in een fonkelnieuw vervoerssysteem: het trekvaartbedrijf. Het systeem, gebaseerd op afspraken tussen twee steden, voor het vervoer van hoofdzakelijk passagiers, maakte het mogelijk volgens dienstregeling, dus op tijd, te varen. Trek- of pakschuiten werden voortgejaagd (voortgetrokken) door een paard op het naastgelegen jaagpad, met een snelheid van 7 km per uur. De in een gilde verenigde schippers ontvingen tegen vergoedingen het recht om een route, om de beurt (beurtvaart) te mogen onderhouden.
Tussen de steden werd een nieuwe vaarweg gegraven of een bestaande vaarweg aangepast, compleet met jaagpad, bruggen, rolpalen en andere voorzieningen. De Haarlemmertrekvaart tussen Amsterdam en Haarlem was in 1632 de eerste. Er werd flink doorgegraven en rond 1665 waren de meeste steden in de Nederlanden aangesloten op het netwerk. Alleen al vanuit Delft waren er directe lijnen met Leiden, Den Haag, Rotterdam en Maassluis. Zo ontstond een compleet netwerk van kanalen en rond 1665 waren de meeste steden in de Nederlanden met elkaar verbonden. Het netwerk van trekvaarten was uniek in de wereld en heeft, tot de spoorwegen rond 1845 roet in het eten gooiden, bijna twee eeuwen lang de dienst in ons land uitgemaakt.
Tijdens de Midden Delfland Dagen 2018 werd de Nooit Gedacht ingezet als trekschuit met vertrek vanuit het centrum van Schipluiden over de Vlaardingervaart. Van deze dagen werd door Theo van der Kraaij en Albert Tieken een filmverslag gemaakt, waarin de pakschuit een prominente plaats inneemt. In het filmpje hieronder ziet u vanaf 6’19” hoe een trekschuit gejaagd wordt door het paard Ivor.
Uitgebreide informatie over de geschiedenis van de trekvaart in Zuid-Holland vindt u hier.